Tranh gạo là một loại tranh nghệ thuật mang đậm nét Việt Nam rất gần gũi và bình dị. Từ những hạt gạo tự nhiên, qua đôi bàn tay xử lý khéo léo của người nghệ nhân, những hạt gạo đã hóa thành những tác phẩm tranh nghệ thuật đầy tính sáng tạo, cực kỳ độc đáo, với cái tên rất bình dị: Tranh gạo.
Đặc điểm và cách làm tranh gạo
 |
| Tranh gạo mang nét đẹp bình dị, mộc mạc |
Đặc điểm của tranh gạo
Tranh gạo rang (tên tiếng anh là Rice painting) được đánh giá là dòng tranh tân thời, có sự độc đáo và tính nghệ thuật cao, sự độc đáo của tranh gạo không chỉ bởi chất liệu mà còn bởi sự sáng tạo mà tác giả nó tạo nên.
Tranh gạo để người thưởng lãm cảm nhận được vẻ đẹp của sự bình dị, mộc mạc trong từng đường nét của bức tranh. Một bức tranh gạo đẹp, hoàn hảo, tính thẩm mỹ cao phải đạt những điều kiện về sắc độ, tỉ lệ, hình khối, bố cục và quan nhất là độ khít của hạt gạo, các họa tiết được sắp xếp tỉ mỉ, chính xác tuyệt đối. |
| Tranh gạo độc đáo, mang tính nghệ thuật cao |
Chủ đề của tranh gạo
Các chủ đề tranh gạo cũng rất đa dạng như: từ tranh nghệ thuật, chân dung, tranh phong cảnh, tranh thư pháp, tranh về động vật, tôn giáo...
 |
| Tranh gạo nghệ thuật |
Nguyên liệu làm tranh gạo
Nguyên liệu làm tranh gạo bao gồm: hạt gạo tự nhiên, khung gỗ, keo trong suốt, keo dán thường. Để làm ra một bức tranh gạo đẹp có giá trị, chất lượng cao, người nghệ nhân phải rất tỉ mỉ trong quá trình lựa trọn nguyên liệu vì nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của bức tranh.
Nguyên liệu làm tranh gạo là những hạt gạo đều và chắc khỏe, hạt gạo không bị vỡ, các hạt gạo đều nhau. Có thể lựa chọn nhiều loại gạo có kích thước, kiểu dáng hạt khác nhau để bức tranh gia tăng tính thẩm mỹ. Gạo tấm: dùng để làm các chi tiết nhỏ hơn và làm mịn bức tranh. Gạo tẻ: gạo có hạt nhỏ, thích hợp làm chi tiết mảnh. Gạo nếp: hạt to tròn, thích hợp làm chi tiết rộng, lớn. Gạo tím, gạo huyết rồng...: gia tăng màu sắc tự nhiên cho bức tranh.
Hạt gạo sẽ được tạo màu từ trắng, vàng, nâu, đen bằng cách rang, sấy mà không sử dụng bất kỳ một loại hóa chất tạo màu nào khác, màu sắc của gạo được tạo ra phụ thuộc vào thời gian và nhiệt độ khi rang, sấy. Hiện tại, màu sắc của tranh gạo rơi vào khoảng từ 15 – 20 màu.
 |
| Hạt gạo được lựa chọn tỉ mỉ |
Cách tự làm tranh gạo
Lựa chọn hạt gạo: lựa chọn những hạt gạo chắc khỏe, bóng đẹp, đủ mùa vụ, hạt gạo chắc, không bị vỡ, mọt, các hạt gạo đều nhau. Sau đó đem gạo đi rang, sấy với thời gian và nhiệt độ khác nhau để tạo màu khác biệt.
Tiếp theo, phác thảo ý tưởng về tranh lên ván, giúp định hình sẵn những chi tiết và cách sắp xếp chúng trong bức tranh sao cho hài hòa, hợp lý. Bản phác thảo càng chi tiết thì bức tranh sẽ càng đẹp.
Sau khi đã hoàn thành bảng phác thảo, đổ keo sữa lên các chi tiết đã vẽ, sử dụng nhíp để gắp tỉ mỉ và sắp xếp từng hạt gạo theo bản phác thảo ban đầu, cho đến khi hạt gạo khảm đều hết mặt ván.
Khi đã chỉnh sửa và hoàn tất công đoạn sắp gạo, hạt gạo được cố định bằng một lớp keo trong suốt để bám tuyệt đối vào ván.
Tranh được mang đi sấy nóng để keo khô , thấm sâu và hạt gạo dính chặt vào ván. Để gia tằng tuổi thọ cũng như tăng tính thẫm mĩ cho bức tranh, tranh gạo sẽ được phun lên một lớp hóa chất giúp tránh mối mọt, tăng độ cứng cho hạt gạo. Bao phủ quanh hạt gạo giúp tranh có độ sáng bóng.
 |
| Tranh gạo được sắp xếp tỉ mỉ, chi tiết |
